Bezpieczeństwo

Podstawa prawna
1.    Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późniejszymi zmianami).
2.    Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 października 2018 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2018 r. poz. 2140).
3.    Rozporządzenie MENiS z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2018 r. poz. 1055) i Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lipca 2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. z 2018 r. poz. 1533).
4.    Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy - ustawa z dn. 25 lutego 1964r. (Dz. U. Nr 9 ze zmianami).

Definicja bezpieczeństwa
Bezpieczeństwo to podstawowa potrzeba człowieka przejawiająca się brakiem zagrożenia fizycznego i psychicznego.

Cele formułowania procedur bezpieczeństwa
Sprawne i skuteczne zarządzanie przedszkolem poprzez:
     zapewnienie bezpiecznych warunków pobytu dzieci w przedszkolu,
     zapewnienie bezpiecznych warunków uczestnictwa dzieci w zajęciach organizowanych przez przedszkole,
     zapewnienie bezpiecznych warunków pobytu poza obiektami należącymi do placówki.
Osoby odpowiedzialne
     Dyrektorzy,
     Nauczyciele,
     Asystenci nauczycieli,
     Pracownicy obsługi (zgodnie z zakresami obowiązków),

Działania Dyrektorów
     Zapewnienie stanu technicznego obiektu i wyposażenia zgodnie z obowiązującymi przepisami.
     Określenie osób odpowiedzialnych za stan techniczny i higieniczny urządzeń sanitarnych obiektów i sprzętu należącego do placówki.
     Zaznajamianie pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków
i sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz działaniami służącymi zapewnieniu bezpieczeństwa dzieciom.
     Prowadzenie nadzoru pedagogicznego pod kątem uwzględniania przez nauczycieli w działaniach dydaktyczno – wychowawczo - opiekuńczych wymogów bezpieczeństwa i higieny dzieci.
     Systematyczne dokonywanie przeglądów stanu technicznego budynku i placu zabaw.
     Organizowanie przy pomocy odpowiednich instytucji szkoleń dla pracowników
z zakresu BHP, ppoż oraz udzielania pomocy przedmedycznej.

Działania Nauczycieli
     Zapoznanie się z regulaminami i procedurami obowiązującymi w Przedszkolu.
     Systematycznie kontrolowanie sali zajęć oraz miejsc, w których planują odbycie zajęć.
     Planowanie i realizowanie procesu wychowawczo – dydaktyczno - opiekuńczego zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami bezpieczeństwa przyjętymi w przedszkolu.
     Bezwzględne przestrzeganie zasady zapewniania opieki pedagogicznej przez cały czas pobytu dziecka w Przedszkolu.
     Rzetelne wypełnianie swoich obowiązków, zgodnie z przyjętymi ustaleniami.

Działania rodziców
     Przyprowadzanie zdrowego dziecka i oddawanie go pod opiekę nauczycielowi/pracownikowi przedszkola.
     Odbieranie dziecka zgodnie z procedurą ustaloną w przedszkolu.

LISTA PROCEDUR:
I. Procedura - dotyczy przyprowadzania i odbioru dziecka z przedszkola w tym:
1.    Postępowanie podczas przyprowadzania dziecka.
2.    Postępowanie podczas odbioru dziecka.
3.    Postępowanie w sytuacji nieodebrania dziecka z przedszkola lub zgłoszenia się po dziecko osoby nie posiadającej upoważnienia,
4.    Postępowanie w przypadku gdy wychowawca podejrzewa, że dziecko, z przedszkola odbiera rodzic (opiekun prawny) będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
II. Procedura – dotyczy przypadku odbierania dziecka z przedszkola przez rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub wolnym związku.
III. Procedura - dotyczy przypadku, gdy na terenie przedszkola zdarzył się dziecku nieszczęśliwy wypadek.
IV. Procedura - dotyczy przypadku, gdy do przedszkola uczęszcza dziecko przewlekle chore.
V. Procedura - dotyczy zachowania bezpieczeństwa podczas zabaw w ogrodzie, spacerów i organizowanych wycieczek poza teren przedszkola.
VI. Procedura – dotycząca zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego.
VII. Procedura - dotyczy postępowania nauczyciela w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia dziecka wobec, którego stosowana jest przemoc lub zachowania agresywne.
VIII. Procedura – dotyczy sytuacji znalezienia na terenie przedszkola niebezpiecznego przedmiotu.
IX. Procedura – dotyczy zasad postępowania w wypadku zagrożenia eksplozją.
X. Procedura – dotyczy zasad postępowania w przypadku pojawienia się agresywnego intruza.

Procedura I
 PRZYROWADZANIE I ODBIERANIE DZIECKA Z PRZEDSZKOLA

Postanowienia ogólne
Procedura służy zapewnieniu dzieciom pełnego bezpieczeństwa w czasie przyprowadzania i odbierania z przedszkola oraz określenia odpowiedzialności Rodziców lub innych osób przez nich upoważnionych (zwanych dalej opiekunami), nauczycieli oraz pozostałych pracowników przedszkola.
1.    Przyprowadzanie dzieci
1)    Za bezpieczeństwo dzieci w drodze do przedszkola i z przedszkola odpowiadają rodzice/prawni opiekunowie/ osoby upoważnione.
2)    Nauczyciel bierze pełną odpowiedzialność za dziecko od momentu jego wejścia do sali.
3)    Nauczycielka przedszkola nie ponosi odpowiedzialności za życie, zdrowie i bezpieczeństwo dziecka pozostawionego przez rodziców/ opiekunów/ osoby upoważnione przed wejściem do budynku.
4)    Rodzice/ prawni opiekunowie/ osoby upoważnione mają obowiązek przyprowadzać do przedszkola dziecko zdrowe. Wszelkie dolegliwości dziecka zobowiązani są zgłaszać nauczycielowi i udzielać wyczerpujących informacji na ten temat.
5)    Nauczyciel ma prawo odmówić przyjęcia dziecka, jeśli jego stan sugeruje, że nie jest ono zdrowe.
6)    Nauczyciel ma prawo dokonać pomiaru temperatury dziecka, jeśli z jego obserwacji wynika, że dziecko może być chore. W przypadku, kiedy temperatura dziecka wskazuje na stan podgorączkowy lub chorobowy, nauczyciel odmawia przyjęcia dziecka do grupy.
7)    Dziecko należy przyprowadzić do przedszkola do godz. 8:30, lub w dowolnym czasie, po uprzednim poinformowaniu przedszkola o późniejszym przybyciu dziecka.

2.    Odbieranie dzieci
1)    Odbiór dzieci z przedszkola jest możliwy wyłącznie przez rodziców bądź inne osoby dorosłe przez nich upoważnione.
2)    Wydanie dziecka innym osobom, niż rodzice/ prawni opiekunowie może nastąpić tylko w przypadku pisemnego upoważnienia do odbioru dziecka podpisanego przez rodziców/ prawnych opiekunów (załącznik nr 1 do Procedury). Wypełnione upoważnienie z wykazem osób odpowiedzialnych za odbiór dziecka z przedszkola rodzice/ opiekunowie składają osobiście w przedszkolu.
3)     Pracownik przedszkola, w razie najmniejszych wątpliwości, ma obowiązek sprawdzić zgodność danych osoby odbierającej dziecko z przedszkola z dokumentem tożsamości.
4)    Jeśli okaże się, że dane nie są zgodne, pracownik przedszkola powiadamia rodziców/ prawnych opiekunów i dyrektora placówki oraz nie wydaje dziecka, do wyjaśnienia sprawy.
5)    Przy odbieraniu dziecka z ogrodu przedszkolnego wymaga się od rodziców/ prawnych opiekunów, aby podeszli razem z dzieckiem do nauczyciela i zgłosili fakt odebrania dziecka.
6)    Rodzice/ opiekunowie po odebraniu dziecka są zobowiązani opuścić plac zabaw.
7)    W przypadku pozostania rodzica/ opiekuna na placu przedszkolnym po odebraniu dziecka (np. rozmowa rodzica z nauczycielem), nauczyciel nie odpowiada już za bezpieczeństwo dziecka.
8)    Dopuszcza się możliwość wydania dziecka innej osobie, niż wymienione w karcie zgłoszenia, jednak wyłącznie po uprzednim przekazaniu takiej informacji przez rodziców/ prawnych opiekunów bezpośrednio nauczycielowi w formie ustnej lub pisemnej.
9)    Przedszkole nie wydaje dziecka osobom niepełnoletnim.
10)    Odbieranie dzieci przez osoby niepełnoletnie może odbywać się w szczególnie uzasadnionych przypadkach na wyraźne, pisemne oświadczenie woli rodziców lub prawnych opiekunów.
11)    Rodzice ponoszą pełną odpowiedzialność prawną za osobę niepełnoletnią odbierającą dziecko jak i za odebrane przez nią dziecko.
12)    Rodzice ponoszą odpowiedzialność prawną za bezpieczeństwo dziecka odbieranego z przedszkola przez upoważnioną przez nich osobę.
13)    Życzenie rodziców dotyczące nie odbierania dziecka przez jednego z rodziców musi być poświadczone przez orzeczenie sądowe.
14)    Obowiązkiem nauczycieli lub osoby pełniącej dyżur w szatni jest upewnienie się czy dziecko jest odbierane przez osobę wskazaną w upoważnieniu.
15)    Osoba upoważniona w momencie odbioru dziecka powinna posiadać przy sobie dowód osobisty i na żądanie nauczycielki lub osoby pełniącej dyżur w szatni okazać go.
16)    Rodzice/ opiekunowie zobowiązani są przekazać aktualne telefony kontaktowe.
17)    Na pierwszym zebraniu organizacyjnym rodzice są informowani o zasadach przyprowadzania i odbioru dzieci.
3.    Postępowanie w sytuacji nieodebrania dziecka z przedszkola lub zgłoszenia się po dziecko osoby nie posiadającej upoważnienia
1)    Dzieci powinny być odbierane z przedszkola najpóźniej do godziny 16.30.
2)    W przypadku braku możliwości odbioru dziecka z przedszkola (w godzinach pracy przedszkola - sytuacje losowe) rodzice lub opiekunowie zobowiązani są do poinformowania telefonicznego o zaistniałej sytuacji oraz do uzgodnienia innego sposobu odbioru dziecka (rejestr odbioru  zgłoszeń telefonicznych załącznik nr 2)
3)    W przypadku, gdy dziecko nie zostanie odebrane po upływie czasu pracy przedszkola nauczyciel zobowiązany jest powiadomić telefonicznie rodziców lub osoby upoważnione do odbioru o zaistniałej sytuacji.
4)    W przypadku gdy pod wskazanymi przez rodziców numerami telefonów (praca, dom, tel. komórkowy) nie można uzyskać informacji o miejscu pobytu rodziców lub osób upoważnionych do odbioru dziecka nauczyciel oczekuje z dzieckiem w placówce do 0,5 godziny. Po upływie tego czasu nauczycielka powiadamia dyrektora, który podejmuje decyzję o powiadomieniu Policji z prośbą o podjęcie dalszych działań przewidzianych prawem.
5)    Z przebiegu zaistniałej sytuacji należy sporządzić protokół zdarzenia, podpisany przez świadków, który zostaje przekazany do wiadomości dyrektora, Rady Pedagogicznej i Rady Rodziców. Całość zdarzenia powinna się odbywać pod nadzorem Policji. Dalsze czynności związane z umieszczeniem dziecka w Pogotowiu Opiekuńczym podejmuje Policja.
4.    Postępowanie w przypadku, gdy pracownik przedszkola podejrzewa, że dziecko z przedszkola odbiera rodzic (opiekun prawny) będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków
1)    Pracownik przedszkola stanowczo odmawia wydania dziecka z przedszkola w przypadku, gdy stan osoby zamierzającej odebrać dziecko wskazuje na spożycie alkoholu lub przejawia agresywne zachowanie i nie jest ona w stanie zapewnić dziecku bezpieczeństwa. W tym przypadku nauczyciel wzywa drugiego rodzica lub inną upoważnioną do odbioru dziecka osobę.
2)    Pracownik powiadamia dyrektora, który wydaje dyspozycje mające na celu odizolowanie dziecka od rodzica/ opiekuna znajdującego się pod wpływem alkoholu.
3)    W przypadku, gdy rodzice/ opiekunowie odmówią odebrania dziecka z przedszkola, lub w przypadku przedłużającej się nieobecności rodziców (po godz. 17.00) dyrektor placówki może po konsultacji z najbliższą jednostką Policji podjąć decyzję o dalszych krokach.
4)    Po rozeznaniu, przez Policję, sytuacji domowej dziecka - dyrektor wspólnie z policją podejmuje decyzję dotyczącą dalszego postępowania w danej sytuacji (np. zabrania dziecka do pogotowia opiekuńczego, czyli do tzw. placówki interwencyjnej).
5)    Po zakończeniu działań pracownik sporządza notatkę służbową z zaistniałego zdarzenia.
6)    Jeżeli powtarzają się przypadki, w których rodzic, (opiekun prawny odbierający dziecko z przedszkola) znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków, to dyrektor może rozpoznać sytuację domową i rodzinną dziecka i jeżeli zachodzi taka konieczność powiadomić o tym fakcie policję (specjalisty do spraw nieletnich), celem rozeznania sytuacji domowej i rodzinnej dziecka, a następnie powiadamia Sądu Rodzinnego.
7)    Po zdarzeniu, dyrektor przedszkola przeprowadza rozmowę z rodzicami w celu:
a)    wyjaśnienia zaistniałej sytuacji oraz zobowiązuje ich do przestrzegania zasad określonych w Procedurach bezpieczeństwa dziecka w przedszkolu.
b)    W przypadku, gdy sytuacja zgłaszania się po dziecko rodzica/ opiekuna w stanie nietrzeźwości powtórzy się, dyrektor powiadamia pisemnie policję, terenowy ośrodek pomocy społecznej, wydział rodzinny sądu rejonowego.

Procedura II
POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU ODBIERANIA DZIECKA Z PRZEDSZKOLA
PRZEZ RODZICÓW ROZWIEDZIONYCH ,
ŻYJĄCYCH W SEPARACJI LUB W WOLNYM ZWIĄZKU
1.    Przedszkole wydaje dziecko każdemu z rodziców, jeśli ma on zachowane prawa rodzicielskie, o ile postanowienie sądu nie stanowi inaczej.
2.    Jeśli do przedszkola zostanie dostarczone postanowienie sądu o sposobie sprawowania przez rodziców opieki nad dzieckiem, postępuje się zgodnie z tym postanowieniem.
3.    O każdej próbie odebrania dziecka przez rodzica/opiekuna nieuprawnionego do odbioru, pracownik przedszkola powiadamia dyrektora przedszkola i rodzica/opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem.
4.    W sytuacji kryzysowej, np. kłótnie rodziców, wyrywanie sobie dziecka, itp. nauczyciel lub dyrektor powiadamia policję.

Procedura III
POSTĘPOWANIE PRACOWNIKÓW W PRZYPADKU, GDY NA TERENIE PRZEDSZKOLA ZDARZYŁ SIĘ NIESZCZĘŚLIWY WYPADEK
Nauczyciel:
1.    Zapewnia opiekę i w miarę możliwości udziela dziecku doraźnej pomocy przedmedycznej.
2.    Powiadamia dyrektora placówki i rodziców/ prawnych opiekunów dziecka o nieszczęśliwym wypadku.
3.    Jeśli zachodzi konieczność, wzywa na miejsce lekarza.
4.    Sporządza notatkę służbową, w której opisuje przebieg zdarzenia.
5.    Powiadamia inspektora BHP o zdarzeniu.
6.    W razie wypadku powodującego ciężkie uszkodzenia ciała, wypadku zbiorowego lub śmiertelnego, dyrektor lub inny pracownik przedszkola, który powziął wiadomość o wypadku podejmuje następujące działania:
1)    Niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę.
2)    Sprowadza fachową pomoc medyczną.
3)    W miarę możliwości udziela poszkodowanemu pierwszej pomocy.
Dyrektor lub upoważniony przez niego pracownik ma obowiązek:
1.    Niezwłocznie powiadomić o wypadku rodziców/ prawnych opiekunów dziecka, inspektora BHP, organ prowadzący, radę rodziców, prokuratora i kuratora oświaty.
2.    Zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych.
3.    Powołać zespół powypadkowy, który ustali okoliczności i przyczyny wypadku sporządzić protokół powypadkowy.
4.    Zatwierdzić protokół podpisany przez zespół powypadkowy, doręczyć niezwłocznie rodzicom i pouczyć ich o sposobie i trybie odwołania.
5.    O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia zawiadomić niezwłocznie państwowego inspektora sanitarnego

Procedura IV
DOTYCZY PRZYPADKU,
GDY DO PRZEDSZKOLA UCZĘSZCZA DZIECKO PRZEWLEKLE CHORE
1.    Leki w przedszkolu mogą być podawane w szczególnych przypadkach, po to, aby umożliwić dziecku przewlekle choremu korzystanie z edukacji przedszkolnej.
2.    Zgodę na podawanie leków dziecku może wyrazić nauczyciel, który odbył szkolenie z zakresu postępowania z dzieckiem przewlekle chorym w przedszkolu.
3.    Jeśli nauczyciel wyrazi zgodę na podawanie dziecku leków w przedszkolu należy przestrzegać następujących zasad:
1)    zobowiązać rodziców/prawnych opiekunów do przedłożenia pisemnego zaświadczenia lekarskiego o chorobie dziecka i o konieczności podawania mu leków na terenie placówki oraz nazwie leku, sposobie i okresie jego dawkowania,
2)    wymagać od rodziców/prawnych opiekunów pisemnego upoważnienia: do kontroli cukru we krwi u dziecka chorego na cukrzycę, lub podawania leków wziewnych na astmę
3)    powiadomić dyrektora o sytuacji i przedkładać dokumentację medyczną dziecka oraz upoważnienie rodziców/ prawnych opiekunów,
4)    na podstawie zaświadczenia lekarskiego i upoważnienia rodziców/ prawnych opiekunów, dyrektor wyznacza spośród pracowników, za ich zgodą, dwie osoby do podawania leku dziecku, z których jedna podaje lek i odnotowuje ten fakt w rejestrze podawanych leków poprzez zapisanie imienia i nazwiska dziecka, nazwy podanego leku, daty i godziny podania, dawki, a druga nadzoruje w/w czynności: obydwie wyznaczone osoby zobowiązane są potwierdzić fakt podania dziecku leku i nadzorowania tej czynności poprzez złożenie czytelnych podpisów pod sporządzonym rejestrem

Procedura V
DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA NA  PLACU ZABAW, W CZASIE  SPACERÓW I ORGANIZOWANYCH WYCIECZEK POZA TEREN PRZEDSZKOLA
1.    Nauczyciel w przypadku organizowania zabaw w ogrodzie:
1)    wychodzi do ogrodu po uprzednim sprawdzeniu stanu terenu i sprzętu ogrodowego,
2)    przestrzega wymogu, aby zabawy były organizowane zgodnie z zasadami bezpiecznego użytkowania ogrodu przedszkolnego umieszczonymi na zjeżdżalni,
3)    nauczyciel zobowiązany jest sprawdzić stan liczebny dzieci przed wyjściem do ogrodu i przed powrotem do sali.
2.    W przypadku organizowania wycieczki:
1)    dyrektor powołuje spośród nauczycieli kierownika wycieczki, którego obowiązkiem jest:
a)    zobowiązać nauczycieli prowadzących grupę do zebrania pisemnej zgody od rodziców na udział dzieci w wycieczce i do sprawdzenia, czy u dzieci nie występują przeciwwskazania zdrowotne, ograniczające ich uczestnictwo w wycieczce /informacje lub oświadczenia rodziców/opiekunów prawnych/,
b)    sporządzić program i regulamin wycieczki, listę uczestników, opiekunów, umieścić te informacje w karcie wycieczki i przedstawić do zatwierdzenia dyrektorowi co najmniej na 5 dni przed planowaną wycieczką,
c)    zapoznać opiekunów grup oraz rodziców/prawnych opiekunów z programem i regulaminem wycieczki,
d)    powierzyć opiece jednego opiekuna nie więcej niż 10 dzieci,
e)    dostosować organizację i program wycieczki do wieku, potrzeb, możliwości i zainteresowań dzieci,
f)    zabrać ze sobą kompletną i sprawdzoną apteczkę pierwszej pomocy,
g)    czuwać nad przestrzeganiem regulaminu wycieczki a w razie potrzeby dyscyplinować uczestników
h)    w chwili wypadku koordynować przebieg akcji ratunkowej, ponosić pełna odpowiedzialność za podjęte działania,
i)    bezwzględnie odwołać wyjazd w przypadku burzy, śnieżycy i innych niesprzyjających warunków atmosferycznych
j)    nie dopuścić do przewozu dzieci w przypadku stwierdzenia sytuacji zagrażającej bezpieczeństwu zdrowia i życia.
2)    Za organizację i przebieg wycieczki odpowiedzialni są także opiekunowie grup, których obowiązkiem jest:
a)    znać i przestrzegać program i regulamin wycieczki oraz stosować się do poleceń kierownika wycieczki,
b)    stale sprawdzać stan liczebny grupy, a zwłaszcza bezpośrednio przed wyjazdem, w dogodnych momentach trwania wycieczki oraz bezpośrednio przed powrotem, a także tuż po powrocie do przedszkola,
c)    dopilnować ładu i porządku przy wsiadaniu do pojazdu i zajmowaniu miejsc,
d)    przestrzegać zasady: nauczyciel wsiada ostatni a wysiada pierwszy,
e)    zwracać uwagę na właściwe zachowanie się dzieci w czasie oczekiwania i przejazdu,
f)    przestrzegać obowiązku wysiadania przez dzieci tylko na parkingach,
g)    zabezpieczyć wyjcie na prawe pobocze, zgodnie z obowiązującym kierunkiem jazdy i wyprowadzić w bezpieczne miejsce.
3.    W przypadku wyjścia na spacer:
1)    zapewnia opiekę jednego dorosłego na najwyżej 15 dzieci,
2)    idzie zawsze od strony ulicy,
3)    dostosowuje trasę do możliwości dzieci,
4)    stale sprawdza stan liczebny grupy, zwłaszcza przed wyjściem na spacer, przed powrotem i po powrocie ze spaceru.

Procedura VI
DOTYCZY ZASAD BEZPIECZEŃSTWA PRZECIWPOŻAROWEGO
 
1.    Nauczyciel ma obowiązek wejść pierwszy do sali, zwrócić uwagę na stan techniczny pomieszczenia, sprawdzić czy warunki do prowadzenia zajęć nie zagrażają bezpieczeństwu dzieci.
2.    Nauczyciel i pozostali pracownicy przedszkola są zobowiązani:
1)    Mieć aktualne szkolenie BHP i znać obowiązujące w placówce stosowne instrukcje i szkolenia.
2)    Znać numery telefonów alarmowych, plany ewakuacyjne i oznakowanie dróg ewakuacyjnych.
3)    Umieć posługiwać się podręcznym sprzętem gaśniczym i znać obowiązki postępowań na okoliczność różnych zagrożeń w tym pożarowego.
4)    W trakcie alarmu pożarowego stosować się do wytycznych zawartych w Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego.

Procedura VII
POSTĘPOWANIA NAUCZYCIELA W SYTUACJACH STWIERDZENIA ZAGROŻENIA ŻYCIA DZIECKA WOBEC, KTÓREGO STOSOWANA JEST PRZEMOC LUB ZACHOWANIA AGRESYWNE.

Wybrane regulacje prawne dotyczące postępowania w sytuacji zagrożenia zdrowia lub życia dziecka oraz będące podstawą rozwiązania problemu przemocy wobec dzieci

1. Art. 304. 2 Kodeksu Postępowania Karnego Zgodnie z w/w art. instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są zobowiązane:
- niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub policję
-  przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
Obowiązek ten obciąża dyrektora przedszkola, ponieważ jest on osobą pełniącą funkcję kierowniczą instytucji. Dyrektor powinien w ramach podziału obowiązków zapewnić sobie przepływ informacji od podległych pracowników, aby zgłoszenie nastąpiło niezwłocznie i doszło do podjęcia niezbędnych czynności.
2. Art. 12 Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie- Dz. U. z 2005r. nr 180 poz. 1493. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych powzięły podejrzenie o popełnieniu przestępstwa z użyciem przemocy wobec członków rodziny, powinny niezwłocznie zawiadomić o tym policję lub prokuratora.
3. Rozporządzenie MENiS z dnia 07.01.2003 r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach, placówkach (Dz. U. 2003 nr 11 poz. 114)
4. Strategia działań wychowawczych i zapobiegawczych oraz interwencyjnych wobec dzieci.
Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01. 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wobec dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem; Ustawa o wychowaniu w trzeźwości.

POJĘCIE: KRZYWDZENIE DZIECKA
Krzywdzenie dziecka to zamierzone lub niezamierzone działanie lub zaniechanie osoby dorosłej, społeczeństwa lub państwa, które negatywnie wpływa na zdrowie dziecka, jego rozwój fizyczny lub psychospołeczny. Krzywdzenie lub maltretowanie dziecka to wszystkie formy fizycznego lub emocjonalnego złego traktowania, zaniedbywania, wykorzystywania seksualnego lub komercyjnego doznane od osoby odpowiedzialnej za dziecko, której ono ufa, lub która ma władzę nad nim skutkujące faktyczną lub potencjalną krzywdą dziecka.
Kategorie krzywdzenia dziecka:
1.    Krzywdzenie fizyczne- powoduje ból i różnego rodzaju cierpienia dziecka wobec którego stosowane są np.: kary cielesne, zanurzanie w gorącej wodzie, oparzenia gorącymi przedmiotami, przypalanie papierosami, próby otrucia itp.
Podejrzenie, że dziecko jest poddawane przemocy fizycznej mogą budzić: widoczne obrażenia ciała (poparzenia, ślady po ugryzieniu, siniaki, zadrapania skóry, rany, naderwania małżowiny usznej, złamania kości) których pochodzenie trudno jest wytłumaczyć. Ponadto dziecko boi się rodzica, opiekuna, wzdryga się, kiedy podchodzi do niego osoba dorosła, podawane przez dziecko wyjaśnienia nie są spójne, logiczne. Rodzic lub opiekun natomiast podaje sprzeczne lub nieprzekonujące wyjaśnienia obrażeń dziecka, bądź w ogóle odmawia rozmowy.
Występowanie pojedynczego objawu nie jest dowodem na to, że dziecko doświadcza krzywdzenia. Jeśli jednak symptom powtarza się, bądź kilka występuje jednocześnie, możliwe że mamy do czynienia z przemocą.
2.    Krzywdzenie psychiczne/emocjonalne- upokarzanie, odrzucanie, izolowanie, ignorowanie, wyszydzanie, krytykowanie, terroryzowanie, zmuszanie do wysiłku przekraczającego jego możliwości, zastraszanie, grożenie dziecka.
Dziecko doznające takiej przemocy zachowuje się w sposób nieadekwatny do wieku, wykazuje zaburzenia jedzenia- niedojadanie, nadmierne objadanie się, wymioty, samookaleczenie się, ma problemy ze snem, koszmary, strach przed zaśnięciem.
3.    Przemoc seksualna - Dziecko doznające wykorzystywania seksualnego jest nadmiernie rozbudzone, dużo mówi o seksie, unika kontaktu z dorosłymi, opisuje zachowanie osoby dorosłej wskazujące na to, że próbowała je uwieść. Dziecko takie jest przygnębione, wycofane, ma problemy z koncentracją uwagi, zaczyna zachowywać się agresywnie, ma trudności w relacjach z rówieśnikami, odmawia przebierania się w towarzystwie innych. Dziecko takie ma problemy ze snem, przejawia dolegliwości bólowe intymnych części ciała, a także głowy i brzucha.
Ma ono problemy np. z siedzeniem, chodzeniem, oddawaniem moczu, kału, częste infekcje dróg moczowo-płciowych, widoczne siniaki na klatce piersiowej, pośladkach, podbrzuszu, udach, oraz otarcia zaczerwienienia, stany zapalne skóry, a także krwawienia. Sygnałem ostrzegawczym jest również zbytnia erotyzacja dziecka, oraz odgrywana przemoc seksualna np. na lalkach, zabawkach.
4.    Zaniedbywania bytowe, wychowawcze -  Zauważone symptomy u dziecka to: bardzo niska higiena osobista- dziecko brudne, cuchnące, brudne paznokcie, ubranie, ślady licznych ukąszeń, świerzb. Dziecko takie jest głodne, często choruje, jest zmęczone, apatyczne. Rodzice nie zwracają uwagi na potrzeby dziecka.
1)    Objawy zaniedbania dziecka w wieku przedszkolnym:
a)    fizyczne: niski wzrost, małogłowie, zaniedbane, brudne
b)    rozwojowe: opóźniony rozwój mowy, ograniczony zakres uwagi, niedojrzałość społeczno- emocjonalna, zaburzenia procesów poznawczych i zdolności uczenia się
c)    zachowanie: nadmierna pobudliwość, agresja, impulsywność, powszechna życzliwość, zaburzenia nerwicowe
Odpowiedzialność pracowników wobec przemocy w stosunku do dziecka:
1.    Nauczyciele prowadzą pracę dydaktyczno- wychowawczą i opiekuńczą. Są odpowiedzialni za jakość i wyniki tej pracy, a także za bezpieczeństwo powierzonych ich opiece dzieci.
2.    Odpowiedzialność zawodowa - podejmowanie działań wobec dzieci krzywdzonych.
3.    Odpowiedzialność opiekuńczo- wychowawcza - świadomość nauczycieli wobec następstw przemocy i zaniedbywania (zaburzenia osobowości, emocjonalne) ze strony rodziców oraz potrzebę przeciwdziałania takim zagrożeniom.
4.    Odpowiedzialność społeczna - odpowiedzialność przedszkola jako instytucji.
5.    Odpowiedzialność edukacyjna.
6.    Odpowiedzialność polityczna - obowiązujące w Polsce prawo

Działania pracowników i dyrektora w sytuacji krzywdzenia dziecka.
Każdy ujawniony problem krzywdy dziecka należy traktować indywidualnie i ze szczególną troską o jego bezpieczeństwo. Nauczyciel ma możliwość regularnego obserwowania funkcjonowania dziecka, oraz zmian w jego zachowaniu.
1.    Podejrzenie, że dziecko jest krzywdzone, wobec niego używa się przemocy.
1)    Wczesna identyfikacja przypadków krzywdzenia dziecka - nauczyciel dokonuje obserwacji wyglądu, zachowania dziecka np. liczne siniaki, zadrapania.
2)    Rozmawia z dzieckiem dowiaduje się o szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej, wspiera go, buduje dobre relacje z nim, informuje o konieczności kontaktu z rodzicami.
3)    Zgłoszenie przypadku krzywdzenia dziecka lub uzasadnionego podejrzenia do dyrektora placówki.
4)    Wstępna diagnoza sytuacji dziecka i rodziny zawarta w  Karcie dziecka krzywdzonego (zawierającej opis zachowania się dziecka, co do którego istnieje podejrzenie, że dotknięte jest przemocą lub zaobserwowane objawy i obrażenia – Załącznik Nr3).
5)    Dyrektor nawiązuje kontakt z rodzicami i rozmawia z nimi, informuje o stanie dziecka i prosi o wyjaśnienie ujawnionych obrażeń.
6)    Zgłoszenie przypadku krzywdzenia dziecka lub uzasadnionego podejrzenia do odpowiedniej instytucji. Zgodnie z art. 304 2 k.p.k dyrektor powinien niezwłocznie powiadomić prokuraturę lub policję, oraz przedsięwziąć niezbędne czynności, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
7)    W przypadku stwierdzenia, że dziecko doznało przemocy fizycznej, emocjonalnej w rodzinie, dyrektor wzywa np. pogotowie w celu udzielenia pomocy medycznej dziecku, oraz uzyskania zaświadczenia o jego stanie zdrowia.
8)    Dyrektor(nauczyciel) sporządza notatkę (protokół) opisujący wygląd dziecka, dolegliwości i w dalszym ciągu dokonuje jego obserwacji w przedszkolu.
9)    Dyrektor nawiązuje współpracę z instytucjami w zakresie monitorowania sytuacji dziecka w rodzinie: np. pracownik socjalny w celu uzyskania danych o sytuacji rodzinnej z wywiadu środowiskowego, dzielnicowy w celu uzyskania danych o ewentualnych interwencjach, psycholog, kurator sądowy w celu uzyskania danych o nadzorze, prokuratura.
10)    Nauczyciel, wykwalifikowani specjaliści (psycholog, pedagog, terapeuta) udzielają pomocy dziecku, rodzicom, organizują i prowadzą działania reedukacyjne, terapeutyczne w specjalistycznych poradniach np. Psychologiczno-Pedagogicznej, innych instytucjach
11)    W przypadku podwyższonego ryzyka występowania przemocy w rodzinie prowadzone są działania prewencyjne.
12)    Prowadzenie ogólnej profilaktyki zjawiska.
2.    Przypadek, gdy wychowawca otrzymuje informacje, że istnieje sytuacja, w której dziecko pozostawione jest w domu bez opieki, zaniedbane.
1)    Nauczyciel powiadamia osobę, przekazując informację o możliwości powiadomienia odpowiednich instytucji (prawnych lub pozaprawnych).
2)    Jeżeli osoba powiadamiająca nie chce podejmować działań osobiście powiadamia dyrektora placówki o zaistniałej sytuacji sporządza notatkę służbową. Dyrektor wspólnie z wychowawcą może podjąć następujące kroki:
a)    Rozmowa z rodzicami wskazanie instytucji pomocowych.
b)    Przeprowadza wizytę domową w celu określenia sytuacji rodzinnej dziecka.
c)    W przypadku, gdy nadal sytuacja nie ulega zmianie powiadamiana zostaje najbliższa jednostka policji celem rozeznania sytuacji rodzinnej i domowej dziecka, a następnie powiadomienia sądu rodzinnego. W przedszkolu gromadzona jest dokumentacja z podejmowanych działań.

Sformułowanie uniwersalnej strategii postępowania nie jest możliwe. Wiele elementów składających się na konkretną sytuację decyduje o trafności podejmowanych działań. Ważne jest oczywiście, z jaką sytuacją dziecka mamy do czynienia. Co nas zaniepokoiło w relacjach dziecka z jego najbliższymi? Czy zdrowie i życie dziecka jest zagrożone? Czy sprawcami krzywdy są oboje rodzice, czy też można z jednym z nich współpracować, próbując zmienić sytuację dziecka. Wychowawca przedszkolny jest jedną z osób zobowiązanych do szczególnej ochrony dziecka i powinien zdecydowanie występować jako jego rzecznik. Współpraca z prawnymi opiekunami dziecka jest punktem wyjścia do stworzenia mechanizmów zapobiegania dalszemu krzywdzeniu dzieci w wieku przedszkolnym.
Stąd m.in. tak istotne są - w miarę możliwości - częste i bezpośrednie kontakty nauczyciela z rodzicami. Opisane wcześniej zachowania rodziców wobec dziecka , oraz zauważone przez nauczyciela objawy u dziecka są jasnym i oczywistym sygnałem do podjęcia odpowiednich działań przez nauczyciela, dyrektora przedszkola.

 
Procedura VIII
ZNALEZIENIE NA TERENIE PRZEDSZKOLA PRZEDMIOTU NIEBEZPIECZNEGO
1.    Pracownik podejmuje działania uniemożliwiające dzieciom kontakt z niebezpiecznymi przedmiotami lub środkami.
2.    Zachowując środki ostrożności zabezpiecza przedmioty i rzeczy przed dostępem do nich osób niepowołanych.
3.    Jeżeli są to przedmioty przyniesione przez dziecko, przeprowadza z rodzicami rozmowę celem zobowiązania ich do dokładniejszego pilnowania i sprawdzania co dziecko zabiera z domu do przedszkola.
4.    Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu dyrektora przedszkola.
5.    W przypadku niemożności usunięcia zagrożenia należy wyprowadzić dzieci, powiadomić dyrektora i odpowiednie służby ( straż pożarną, policję) W trakcie prowadzenia akcji przez w/w służby podporządkować się kierującym akcją.
6.    Sporządza notatkę służbową z zaistniałego zdarzenia po zakończeniu działań interwencyjnych.
7.    W celu wyeliminowania ponownego wystąpienia zagrożenia należy przeprowadzić wspólnie z radą pedagogiczną analizę zaistniałych zdarzeń i wprowadzić środki zapobiegawcze.

 
Procedura IX
POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU ZAGROŻENIA EKSPLOZJĄ
Eksplozja:
1.    Po zaobserwowaniu pierwszych oznak eksplozji dyrektor lub pracownik wydaje komendę „ Kryj się”.
2.    Jeśli eksplozja wystąpiła na terenie budynku, natychmiast po przejściu fali uderzeniowej uruchamia się  akcję „Opuścić budynek”.
3.    Osoba odpowiedzialna dyrektor, osoba upoważniona lub wyznaczona powiadamia właściwą Komendę Straży Pożarnej i Policji.
4.    Przystąpić do gaszenia pożaru przy użyciu podręcznego sprzętu gaśniczego (gaśnice,), (to zadanie powinno być wykonywane wyłącznie przez przeszkolone osoby, nigdy nie ryzykuj zdrowia i życia pracowników, zaleca się ewakuację).
5.    Upewnić się, że wszystkie drogi dojazdowe są wolne dla pojazdów straży pożarnej, (osoba odpowiedzialna dyrektor lub osoba upoważniona, czy wyznaczona).
6.    Nauczyciele zgłaszają nazwiska brakujących dzieci dyrektorowi przedszkola. nazwiska dzieci lub pracowników, których miejsca pobytu nie da się ustalić, zgłosić Straży Pożarnej i Policji.
7.    Powiadomić właściwy zakład o uszkodzeniach lub podejrzeniu uszkodzeń instalacji.
8.    Nie pozwolić dzieciom ani pracownikom powrócić do budynku, dopóki Straż Pożarna lub Policja nie ogłosi, że zagrożenie minęło.
9.    Uruchomić wszelkie dodatkowe działania niezbędne do usunięcia szkód lub ogłoszenie powrotu do normalnych zajęć.

Zagrożenie eksplozją:
1.    Uruchomić akcję „Opuścić budynek” (osoba odpowiedzialna, dyrektor lub osoba upoważniona, czy wyznaczona).
2.    Przeprowadzić wymaganie działania od 3 do 9 z listy powyżej.

 
Procedura X
AGRESYWNY INTRUZ W PRZEDSZKOLU
1.    Jeśli pracownik zauważy podejrzaną osobę (agresywną) na terenie przedszkola powiadamia dyrektora, a w przypadku jego nieobecności, upoważnioną  osobę.
2.    Należy zadzwonić pod numer 997 lub 112, powiadomić policję o zaistniałej sytuacji i poprosić o wsparcie.
3.    Nauczyciele zamykają drzwi do sal dziecięcych.
4.    Jeśli dyrektor lub upoważniona, czy wyznaczona osoba nie zleci inaczej, wszyscy pracownicy utrzymują dzieci w zamkniętych salach zabaw do odwołania.
5.    Nauczyciel nadzoruje sytuację w sali.
6.    Należy podjąć wszelkie działania, mające na celu uchronienie dzieci  
i pracowników przed agresywnym intruzem.
7.    Dyrektor, upoważniona lub wyznaczona osoba musi, zachowując wszelkie środki własnego bezpieczeństwa,   pozostać przy intruzie do przyjazdu Policji.
8.    W celu wyeliminowania ponownego wystąpienia zagrożenia należy przeprowadzić wspólnie z radą pedagogiczną analizę zaistniałych zdarzeń i wprowadzić środki zapobiegawcze.

 
MATERIAŁY POMOCNICZYE DO SPORZĄDZENIA OPISU
W KARCIE DZIECKA KRZYWDZONEGO.

Bezpośrednie skutki przemocy
Krzywdzenie młodego człowieka odciska piętno na wszystkich jego sferach rozwojowych. Następstwa przemocy ujawniają się w zdrowiu fizycznym, rozwoju umysłowym, stanie psychicznym oraz w umiejętności współżycia z innymi ludźmi. Bezpośrednie skutki przemocy podzielić można na somatyczne oraz psychiczne, czyli reperkusje w sferze poznawczej, behawioralnej i emocjonalnej, a zatem obejmujące konstytutywne komponenty postawy moralno-społecznej. Zakłócenia w rozwoju i kształtowaniu się postaw posiadają cztery wymiary sytuacji: fizyczny, seksualny, emocjonalny oraz zaniedbywanie, które składają się na istotę zjawiska przemocy wobec dzieci.
Bezpośrednie somatyczne następstwa przemocy fizycznej sprowadzają się do klasyfikacji obrażeń, które spełniają jednocześnie rolę objawów zaistniałych czynów. Wyrazem doznawanej przemocy będą zatem wszelkie uszkodzenia skóry i urazy, takie jak: sińce będące śladami uderzeń pięścią, czy przedmiotami, oparzenia papierosem, ślady duszenia, wiązania. Uszkodzenia dotykają także narządów wewnętrznych: wątroby śledziony, należą do nich także wylewy krwawe do siatkówki bez złamania lub stłuczenia głowy, mnogie złamania o różnie zaawansowanym procesie gojenia, wyraźne kalectwo, czy ostatecznie zgon. Wyróżnia się także objawy niespecyficzne, takie jak nieutrzymywanie kału i moczu, wymioty, uporczywe bóle i zawroty, bóle żołądka, potliwość, brak reakcji na ból, drżenie przyjmowanie nietypowych postaw czy wyrazów twarzy oraz wykonywanie przerywanych lub nieskoordynowanych ruchów.
Integralną częścią przemocy jest cierpienie, kontaktowanie się z nim działa w sposób zniekształcający, osaczający na ludzki umysł. Dzieci doznające przemocy fizycznej są poważnie zagrożone uszkodzeniem centralnego systemu nerwowego i zaburzeniami rozwoju osobowości. Pierwszą reakcją na przemoc jest poczucie odrzucenia, któremu towarzyszy naturalny odruch człowieka w sytuacji zagrożenia, jakim jest strach. U osób maltretowanych osiąga on siłę najwyższą. Dzieci krzywdzone, chcąc przystosować się do nieprzewidywalnych sytuacji, muszą żyć w ciągłej czujności, rozwijają nadprzeciętną umiejętność rozpoznawania znaków ostrzegających o ataku. W ten sposób lęk prowadzi do nerwicy, potrzeby izolacji, wycofania się, depresji oraz apatii przy jednoczesnym silnym przywiązaniu do opiekunów.

W przemocy rozgrywającej się w środowisku rodzinnym pojawia się problem kontenerowania, przejawiający się zdolnością dziecka do gromadzenia w sobie różnych uczuć agresywnych, obaw, lęków i smutku swoich rodziców bez natychmiastowej odrzucającej reakcji lub pomniejszania. Dziecko będąc w bezpośrednim kontakcie ze sprawcą przemocy, żywi sprzeczne uczucia wobec rodziców takie jak miłość i nienawiść. W takiej sytuacji musi ukrywać w sobie te antynomie bez szansy ich zintegrowania. Sytuacja ta wymusza na dziecku utworzenie fałszywego Ja, które jest ukazywane rodzicom, natomiast swoje prawdziwe Ja pozostaje głęboko ukryte. Z drugiej natomiast strony kierując swoje uczucia do rodziców jest narażone na odrzucenie, przemoc, co z kolei powoduje poczucie krzywdy. W efekcie uruchamia się obronny mechanizm rozszczepienia, który powoduje w dziecku powstanie dwóch obrazów siebie - negatywnego i pozytywnego. Szukając logicznego oparcia w doznawanym cierpieniu dzieci próbują obwiniać same siebie. Jednostka zaczyna wierzyć, że samo jego istnienie wymusza na opiekunach stosowanie aktów przemocy, co stymuluje zjawisko braku akceptacji dla własnej osoby. Wyobrażenie dziecka o otaczającym świecie nacechowane są brakiem zaufania do innych, poczuciem bezradności i złości, nieumiejętnością rozwiązywania problemów, która wynika z niskiego poczucia własnej wartości. Tak zdeformowane relacje skutkują brakiem lub zachwianiem potrzeby bezpieczeństwa, osłabieniem przynależności uczuciowej do osób najbliższych, poczuciem bezsensu oraz zaburzeniami pamięci i koncentracji uwagi. Sen dzieci maltretowanych jest niespokojny, przerywany, płytki, bywa iż przypomina raczej drzemkę.
Największe różnice rozwojowe między dziećmi krzywdzonymi a wzrastającymi w prawidłowych środowiskach rodzinnych ujawniają się we wzroście agresywności. Podwyższony poziom lęku jako cechy pociąga za sobą zwiększone prawdopodobieństwo agresywnych zachowań mających na celu podwyższenie poczucia własnej wartości. Zachowanie agresywne jest wówczas traktowane jako obrona przed antycypowanym atakiem ze strony otoczenia. Za istotną przyczynę zachowań autoagresywnych jest uważane subiektywnie przeżywane poczucie odrzucenia, jakie towarzyszy doznawanej przemocy.

Dzieci krzywdzone charakteryzują się zaburzeniami zachowania związanymi z trudnością kontrolowania emocji i rozpoznawania sytuacji społecznych, oraz obniżeniem poziomu empatii. Fizyczne maltretowanie kładzie podwaliny pod normatywną legitymizację wszelkiego typu przemocy. Przemoc, zwłaszcza w rodzinie, burzy porządek moralny. Zmierza do ukształtowania takiego obrazu świata, wzoru przekonań i sądów, w którym wpisana jest ona jako norma. Dziecko wytwarza w sobie przekonanie, że wzajemne relacje polegają na oddziaływaniu na siebie sprawcy i ofiary. Brutalne wzorce osobowe utrwalają się tak, iż młody człowiek nie ma oporów przed biciem i maltretowaniem słabszych i młodszych kolegów, czym rekompensuje sobie doznane krzywdy. Maltretowanie dzieci zaburza ich rozwój poznawczy i społeczny, co objawia się trudnościami w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych, ograniczając tym samym możliwość wyrównania doznawanego braku więzi emocjonalnych. Poszkodowane dzieci z reguły są nieufne, nastawione do otoczenia wrogo, pełne negatywizmu, słabo reaktywne, często przyjmują postawę biernego oporu. W sytuacjach interpersonalnych dzieci te ujawniają mniejszą ekspresyjność emocjonalną, zachowują się nieprzystępnie i unikają kontaktów z innymi dziećmi.
Molestowanie seksualne w stosunku do dzieci jest równocześnie przemocą emocjonalną i często łączy się z przemocą fizyczną. W przypadku molestowania seksualnego wskazuje się na szereg bezpośrednich konsekwencji somatycznych. Objawy te mają charakter czynnościowy, powstałe w wyniku uszkodzeń fizycznych oraz jako specyficzna reakcja psychiczna na przeżyty uraz. Wyróżnia się następujące: obrażenia zewnętrznych narządów płciowych, urazy około odbytnicze, przerwanie błony dziewiczej, infekcje dróg moczowo-płciowych, krwawienie z narządów rodnych, krwawe stolce, ból przy oddawaniu moczu i kału, bóle brzucha, krocza, nudności i wymioty, infekcje jamy ustnej oraz choroby przenoszone drogą płciową. Wynikiem nadmiernego pobudzenia i napięcia następuje rozchwianie autoregulacji, co może prowadzić do braku łaknienia, zaburzeń trawienia, obniżenia kontroli nad zwieraczami, poczucia chronicznego zmęczenia, drętwienia kończyn, bólów głowy, oraz bezsenności i lęków nocnych.
Przemoc seksualna przeżywana jest przez osoby jako wydarzenie zagrażające życiu, w czasie napaści charakterystycznym uczuciem jest strach o swoje życie i zdrowie. Kontakt z tym rodzajem cierpienia jest źródłem szeregu bezpośrednich następstw o charakterze traumatycznym, które można podzielić zasadniczo na trzy fazy.
Pierwsza faza, określana mianem ostrej, koncentruje się na przeżywaniu szoku i związanych z nim następstw: przerażenia, niewiary, że to rzeczywiście przydarzyło się ofierze, słaba zdolność oceny sytuacji krytycznej, lęk przed zwierzeniem się z przeżytego urazu. W kontekście doświadczeń młodego człowieka utrzymywanie tajemnicy potęguje napięcie wewnętrzne, bezradność, poczucie zagubienia, pustki i osamotnienia.
Faza pozornego uporządkowania charakteryzuje się pojawiającym się w tych okolicznościach zespołem przystosowania. W efekcie rozszerzony zostaje zakres form adaptacji oparty na trzech typach zachowań obronnych: dysocjacji i patologicznym regulowaniu stanów emocjonalnych. Jednostka próbuje zaprzeczyć, zapomnieć doświadczenie urazowe, uporczywie szuka różnych racjonalizacji pozwalających na zrozumienie i wiarygodne wyjaśnienie zaistniałej sytuacji. W krańcowych wypadkach wczesnego i długotrwałego urazu może dojść do fragmentaryzacji osobowości i wykształcenia się podwójnego self (ja-pogardzane i ja-uświęcone). Wewnętrzny świat ofiar jest przesiąknięty terrorem, chaosem i smutkiem, dlatego staje się przyczyną budowania fałszywego ja w odniesieniu do świata zewnętrznego, aby zachować poczucie normalności.

W trzeciej fazie dominującym uczuciem jest depresja. Stadium to stawia jednostkę przed koniecznością uporania się z narastającym gniewem wobec agresora i własnym poczuciem wstydu. Przeżywany wstyd i upokorzenie przyczynia się do pogłębiania poczucie winy. Zwłaszcza w psychice dziecka pojawia się przeświadczenie, iż tkwi w nim tajemnicze zło będące przyczyną doznawanej krzywdy. Ofiara obwinia samą siebie za zaistniałą sytuację i fakty, jednocześnie próbuje argumentować motywy działania sprawcy, aby poprawić jego wizerunek. Przekonanie to podsyca silną nienawiść i wstyd wobec samego siebie. Poczucie splugawienia i odpowiedzialności staje się źródłem psychicznej izolacji. Molestowani zamykają się w sobie, głęboko skrywają emocje, aby ukryć siłę, która w ich mniemaniu wywołuje w najbliższych przemoc. Nabierają przekonania, że ciało, będące obiektem nadużyć wyzwala agresję, skutkiem czego ofiary starają się oddzielić od swojej cielesności. Dotyczy to szczególnie dziewczynek, które manifestują takie przekonanie poprzez zaprzeczenie swojej seksualności, rodzącej się kobiecości. Przyjmują one zachowania typowe dla chłopców: noszą spodnie, obszerne bluzy ukrywające rozwijający się biust, zachowują się głośno, czasami wulgarnie i obcesowo.
Doświadczenie gwałtu jest okolicznością szczególnie stresogenną, gdyż dotychczasowe postawy zostały zburzone i większość ważnych sfer życia jednostki musi ulec reinterpretacji. Subiektywnie odczuwany przez dziecko dyskomfort potęgowany jest poczuciem wyizolowania i osamotnienia. Nadmierne natężenie stresu, rejestrowane jako wzmożony stan pobudzenia emocjonalnego, doprowadza do przeciążenia systemu regulacji. Tak rozwijająca się reakcja stresowa mobilizuje organizm do walki bądź ucieczki. Podejmując próby adaptacji do trudnej sytuacji ofiara ucieka się do regulowania stanów emocjonalnych w sposób patologiczny. Jednostki reagują uciekają się do aktów autoagresji, agresji bądź zachowań przestępczych.
Dzieci seksualnie wykorzystywane charakteryzuje zwiększone zainteresowanie problematyką seksualną. Molestowanie staje się przyczyną nadmiernej erotyzacji dziecka, prowokacyjnych zachowań seksualnych wobec rówieśników, a także zachowań masturbacyjnych.
Rozmiary i kryteria szkodliwości przemocy emocjonalnej są trudne do określenia i zależą bezpośrednio od wrażliwości konkretnej jednostki. Wynikające z braku akceptacji skutki w sferze psychicznej koncentrują się na rujnowaniu poczucia własnej wartości, pozostawiając głębokie psychologiczne blizny. Skutkiem czego ofiary w trakcie doznawanej krzywdy stają się zagubione, nie potrafią lub nie ośmielają się bronić. Są jakby znieczulone, skarżą się na pustkę semantyczną oraz utrudnione myślenie, opisują autentyczne zubożenie i spadek zdolności intelektualnych. Dominującym uczuciem jest poniżenie i osamotnienie potęgowane bólem i dezorientacją. Konsekwencje molestowania moralnego koncentrują się wokół obniżonej samooceny i nieakceptowania siebie. Określają się jako osobę bezwartościową i pozbawioną elementarnej atrakcyjności. Ofiary skarżą się na trudności w kontrolowaniu emocji, zaburzenia koncentracji uwagi oraz poczucie bezsensu.
Akceptacja permanentnej przemocy moralnej może dokonać się wyłącznie kosztem poważnego wewnętrznego napięcia, generującego stres. W obliczu stresującej sytuacji organizm reaguje stanem gotowości, wydzielaniem substancji hormonalnych oraz osłabieniem bariery immunologicznej. W przypadku przedłużających się form agresji stan stresu może przyjmować formę uogólnionego zespołu lękowego, objawiającego się jako: permanentny stan obawy i antycypacji, lękowe i trudne do opanowania roztrząsanie, stan ciągłego napięcia i podwyższonego czuwania. Wynikiem czego ofiary skarzą się na zaburzenia snu, nerwice, stany depresyjne oraz fobie.
Słowne obelgi w sytuacji konfliktu dążeń z ograniczeniami przyczyniają się do wykształcenia się nieracjonalnych i trudnych do zrozumienia form zachowania antyspołecznego. W kontaktach z innymi pojawia się agresja, jako zachowanie zaradczo-obronne przed stresem, która umożliwia obniżenie własnego napięcia emocjonalnego.
Rozpatrując zagadnienie przemocy emocjonalnej można również wskazać na następstwa somatyczne. Należą do nich: biegunka, wymioty, zawroty głowy, zaburzenia w oddawaniu moczu i kału, bóle żołądka. Zależnie od indywidualnej podatności występują także reakcje na stres, takie jak: palpitacje, uczucie duszności, zadyszka, zmęczenie, drażliwość oraz bóle głowy i brzucha.
Konsekwencje somatyczne zaniedbywania dzieci przez rodziców można skonstatować w następujących objawach: nieadekwatna do wieku dziecka waga i wzrost, opóźnienie rozwoju psychomotorycznego oraz występowanie pasożytów skóry. Obniżona waga bywa skutkiem niedożywienia, które może prowadzić do trwałego uszkodzenia centralnego systemu nerwowego. Krańcowe ignorowanie obowiązków opiekuńczych prowadzi do znacznego pogorszenia stanu zdrowia dziecka oraz opóźnienia rozwoju fizycznego bez uwarunkowań organicznych.
Zasadnicze konsekwencje maltretowanie i zaniedbywanie dzieci ujawniają się w opóźnieniu rozwoju społecznego i poznawczego. Dzieci zaniedbywane oraz pochodzące ze środowisk o małych możliwościach stymulacji rozwojowej cechuje słabszy rozwój umysłowy, niższy poziom opanowania języka i mniej dojrzałe reakcje emocjonalne. U dzieci starszych zaburzenia językowe mogą utrudniać odbieranie w adekwatny sposób stanów emocjonalnych wyrażanych przez innych. U młodzieży zaburzenia te mogą ograniczyć możliwości reagowania w sytuacjach społecznie zagrażających lub dwuznacznych, w rezultacie czego młodzi ludzie przejawiają większą skłonność do reagowania w formie fizycznej niż werbalnej. Jednostki te charakteryzują trudności w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych związane z niską samooceną. Ofiary o niskim poziomie samooceny w sytuacji ekspozycji społecznej, bronią poczucia własnej wartości, co w rezultacie prowadzi do wzbudzenia agresji skierowanej przeciwko otoczeniu.
Skutkiem niewrażliwej opieki i niskiego zaangażowania opiekunów w procesie wychowania, dziecko wykształca w sobie lękowo-ambiwalentny wzorzec przywiązania. Zaniżony obraz siebie kształtuje u dziecka pesymistyczne podejście do własnych sił i możliwości, ciągłe niezadowolenie z siebie. Wiąże się to z poczuciem bezradności i przekonaniem o niskiej wartości, co ogranicza aktywność dziecka. Ujawnia się to w niskim wskaźniku reaktywności, dzieci są totalnie bierne, niezaangażowane i apatyczne.
Kontakt z przemocą w środkach masowego komunikowania zniewala sferę emocjonalną, umysłową i poznawczą widza, wpływając na zachowania, wiedzę, postawy oraz system wartości. Skutki oglądania przemocy zależą od indywidualnych cech odbiorców, jednak najbardziej wrażliwą grupę stanowią młodzi widzowie.
Według zwolenników teorii katharsis, bezpośrednim skutkiem ekspozycji scen okrucieństwa u odbiorców jest obniżenie gotowości do działań agresywnych. Dokonuje się to poprzez redukowanie popędów za pomocą wyobraźni, która staje się zastępcza formą realizacji pożądanych zachowań czy osiągnięcia celów. Jednak znaczna część danych eksperymentalnych zaprzecza opisanym powyżej następstwom. Efekt katharsis i obniżenie popędu agresji mogą być spowodowane oglądaniem nie tyle agresywnego zachowania, co patrzeniem na jego skutki w postaci cierpienia ofiary. Ostatecznie bardziej prawdopodobne jest to, że obserwowanie agresji pobudzi do działań wrogich, może prowokować do agresywnych zachowań zarówno ludzi normalnych, jak i tych z zaburzeniami emocjonalnymi. Wpływ negatywny zaznaczy się wyraźnie, kiedy przedstawiana przemoc jest akceptowana, gdyż dzieci utożsamiają się z brutalną postacią i mogą naśladować oglądane sceny.

Reakcją organizmu na eksponowaną przemoc jest wzbudzenie ogólnego podniecenia, któremu przypisywany jest pewien potencjał popędowy określający późniejsze skutki. Wzrost agresywności nie jest interpretowany tylko jako efekt samego przekazu, ale także jako efekt ogólnego podniecenia, które bywa wywołane za sprawą innych treści
 (np. pornograficznych). Treści o dużym napięciu dramatycznym powodują u młodego człowieka uczucie lęku, strachu, stany rozdrażnienia oraz zwiększoną pobudliwość.
Silne pobudzenie emocjonalne występuje tylko początkowo, potem na skutek ciągłego, wielokrotnego oglądania następuje zobojętnienie i znieczulenie. Zjawisko to hamuje reakcje emocjonalne oraz przyczynia się do pasywności w obliczu przemocy i krzywdy występującej w życiu realnym.

BIBLIOGRAFIA:
1.    BERKOWITZ L. Skutki obserwowania przemocy. W: Człowiek istota społeczna.
Wybór tekstów. Red. E. Aronson. Warszawa 2001.
2.    DZWONEK I. Miłość rodzicielska a przemoc wobec dzieci. "Niebieska Linia" 2000 nr 6.
3.    GADSYBY J. Psychologiczne skutki seksualnego molestowania dzieci. W: Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej. Red. J. Papież. A. Płukis. Toruń 2001.
4.    HERMAN J. L.  Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do zdrowia. Gdańsk 1998.
5.    KADZYŃSKI T.  Szanse i zagrożenia wychowawcze telewizji w życiu dziecka. "Studia nad Rodziną" 2000 r. 4 nr 1
6.    KMIECIK-BARAN K. Przemoc wobec dzieci - diagnoza i interwencja. W: Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej. Red. J. Papież. A. Płukis. Toruń 2001.
7.    MELLIBRUDA J. Ból i strach we wzajemnych kontaktach między rodzicami i dziećmi."Niebieska Linia" 2000 nr 6.
8.    MELLIBRUDA J. Umysł zniewalany przemocą. "Niebieska Linia" 2000 nr 2.
9.    MENDECKA G.  Źródła agresji w środowisku szkolnym determinujące gotowość
do przemocy. W: Przemoc dzieci i młodzieży w perspektywie polskiej transformacji ustrojowej. Red. J. Papież, A. Płukis. Toruń 2001.
10.    RYDZ E. Zachowania suicydalne dzieci a postawy rodziców. W: Wykłady z Psychologii w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. T. 6. Red. A. Januszewski i in.. Lublin 1992.
11.    SZAŁAŃSKI J. Wybrane wymiary psychologiczne syndromu agresji. W: Przemoc i terror. Red. P. Góralczyk. Warszawa 2001.
12.    TUCHOLSKA S. Psychologiczna analiza przemocy seksualnej wobec dzieci. "Roczniki Psychologiczne" 2000 t. 3.
13.    WOJTASIK M. Badania nad wpływem przemocy na dziecko. "Niebieska Linia" 2001 nr 2.
14.    ZMARZLIK J. Portret dziecka krzywdzonego. "Niebieska Linia" 2001 nr 1.
Opracowanie: ks. mgr Andrzej Pławiak
 
Specyficzne objawy fizykalne dziecka krzywdzonego:
•    niewyjaśnione i powtarzające się obrażenia
•    siniaki po obu stronach małżowiny, zniekształcenia, naderwania, zadrapania
•    ślady duszenia, wiązania na szyi
•    liczne złamania (żeber, rąk, nóg)
•    uszkodzenia głowy
•    uszkodzenia podniebienia i dziąseł jako karmienia dziecka na siłę
•    ślady ugryzień
•    łysienie dziecka jako rezultat wyrywania włosów
•    łukowate ślady wbijania paznokci
•    nieprzypadkowe oparzenia
•    trudności w chodzeniu, siadaniu, oddawaniu moczu

Przemoc psychiczna – dotyczy wszelkich zachowań, które niszczą godność dziecka i zaburzają konstruktywny obraz jego własnej osoby.

Czynniki:
•    obrażanie
•    wzbudzanie poczucia winy
•    poniżanie
•    upokarzanie
•    straszenie
•    izolowanie
•    terroryzowanie
•    szantażowanie
•    nadmierna kontrola
•    nadmierne wymagania
•    odrzucenie emocjonalne
•    zaniedbywanie potrzeb emocjonalnych dziecka

Specyficzne objawy behawioralne:
•    poszukiwanie przez dziecko stałej uwagi, ciągłe zwracanie na siebie uwagi
•    ciągłe czepianie się, lepienie się do dorosłych
•    unikanie, uciekanie od rzeczywistości
•    lęk przed dorosłymi, przed dotknięciem, chęciom pogłaskania
•    lęk przed powrotem do domu
•    poczucie niskiej wartości
•    wyraźny brak radości z życia
•    moczenie nocne
•    niedostosowany do pogody strój
•    lęk przed rozbieraniem się (np. u lekarza)
•    zachowania agresywne, napady złości
•    próby samobójcze
•    zbyt pośpieszne przepraszanie

Zaniedbanie  jako  forma przemocy wobec  dziecka      
Niepokojącym zjawiskiem współczesnego świata staje się przemoc, która przybiera róże postacie, formy, występuje wśród dorosłych, młodzieży, dzieci niosąc nieobliczalne skutki.  Za przemoc można uznać wszelkie akty godzące w osobistą wolność, wykraczające poza społeczne normy wzajemnych relacji.
Wyróżniamy takie formy przemocy jak :
• przemoc fizyczna
• znęcanie się psychiczne lub emocjonalne  
• wykorzystywanie seksualne
• zaniedbywanie
Ważnym nakazem moralnym staje się troska o dobro małego dziecka. Krzywda wyrządzona dzieciom, jest jedną z największych krzywd, gdyż godzi w istoty najgłębsze, bezbronne, bezgranicznie ufające dorosłym.
   Jednym z problemów społecznych jest przemoc wobec dziecka w rodzinie.
Rodzina – dom rodzinny to oaza spokoju i bezpieczeństwa. Jest też jedna w swoim rodzaju wspólnotą zdolną do nauczania, wychowania, przekazywania wartości kulturalnych, etycznych, duchowych, religijnych, istotnych dla rozwoju i powodzenia jej członków
i całego społeczeństwa.  W deformacjach życia rodzinnego mają często swe korzenie egoizm, pesymizm, chciwość, brak tolerancji, przemoc i agresja.
  Zaniedbywanie dziecka, można zdefiniować jako sytuacje, w których najbardziej podstawowe potrzeby dziecka ( wyżywienia, ubranie, higi